انگلیسی 
عایق بنتونیتی (Geosynthetic clay liner | GCL )، ورق بنتونیتی یا لایه خاک رس ژئوسینتتیک یکی از مدرنترین و پرکاربردترین سیستمهای آببندی و ایزولاسیون در مهندسی عمران، محیط زیست و ساختمان است. این عایق با استفاده از خاک رس بنتونیت طبیعی که تا ۱۵ برابر حجم خود متورم میشود، یک مانع نفوذناپذیر در برابر آب، شیرآبه، گاز متان و رادون ایجاد میکند.
عایق بنتونیتی چیست و چگونه کار میکند؟
لایه خاک رس ژئوسینتتیک یا GCL در واقع یک ساندویچ هوشمند از سه لایه اصلی است:
- هسته مرکزی: پودر بنتونیت سدیم ۱۰۰٪ طبیعی (حداقل ۴۵۰۰ گرم در هر مترمربع)
- لایههای محافظ: دو لایه ژئوتکستایل نبافته یا بافته
- اتصال: سوزنزنی حرارتی (Needle-Punched Thermal Lock) برای حداکثر استحکام
در تماس با رطوبت، بنتونیت به سرعت متورم شده و ژل بسیار چسبناکی تشکیل میدهد که حتی سوراخهای کوچک را بهطور خودکار میبندد (خاصیت Self-Healing).
تاریخچه لایه خاک رس ژئوسینتتیک
اولین ایده ورق بنتونیتی در سال ۱۹۶۲ مطرح شد و از سال ۱۹۸۸ بهطور گسترده در لندفیلهای اروپا و آمریکا جایگزین خاک رس فشرده شد. در ایران از سال ۱۳۹۲ در پروژههای بزرگ لندفیل، حوضچههای پساب پتروشیمی و معادن مس و طلا استفاده میشود.
انواع عایق بنتونیتی
- ورق بنتونیتی سوزنزنی ساده (پرفروشترین)
- ورق بنتونیتی با لایه ژئوممبران لمینتشده (GCL-GM)
- ورق بنتونیتی تقویتشده برای شیبهای بسیار تند
- عایق بنتونیتی سبک (برای پروژههای با بودجه محدود)
مزایای ورق بنتونیتی نسبت به روشهای سنتی
- نصب ۱۰ برابر سریعتر از خاک رس فشرده
- ضخامت فقط ۶–۱۰ میلیمتر (صرفهجویی عظیم در خاکبرداری)
- خاصیت خودترمیمی حتی در صورت پارگی یا سوراخ شدن
- مقاومت عالی در شیب ۱:۳ و حتی تندتر
- آببندی همزمان مایعات و گازها (متان، رادون)
- طول عمر بیش از ۱۰۰ سال
- کاملاً سازگار با محیط زیست
کاربردهای GCL
- آببندی لندفیلهای بهداشتی شهری و صنعتی
- حوضچههای پساب پتروشیمی، پالایشگاه و معادن
- عایق رطوبتی زیر فونداسیون ساختمانهای بلندمرتبه
- لایه ضد نفوذ در سدها و کانالهای آبیاری
- پوشش حفاظتی مخازن سوخت و مواد شیمیایی
- حوضچههای پرورش ماهی و تفریحی
- پروژههای راهسازی و تونلسازی
روش اجرا و نکات مهم نصب عایق بنتونیتی یا GCL
- زیرسازی باید صاف و بدون سنگ تیز باشد
- همپوشانی حداقل ۱۵–۳۰ سانتیمتر با پودر بنتونیت اضافی
- اجرای لایه ژئوتکستایل محافظ روی عایق الزامی است
- قابلیت اجرا در دمای ۵- تا ۵۰+ درجه سانتیگراد
شرایط نگهداری GCL
- رولها حتماً در محیط خشک و سرپوشیده نگهداری شوند
- حداکثر مدت نگهداری در فضای باز: ۳۰ روز با پوشش پلاستیکی
- جابجایی فقط با جرثقیل یا لیفتراک
- از تماس مستقیم با باران قبل از نصب جلوگیری شود
مقایسه ورق بنتونیتی با ژئوممبران و خاک رس فشرده
| معیار | خاک رس فشرده | ژئوممبران HDPE | ورق بنتونیتی |
| ضخامت | ۶۰–۹۰ سانتیمتر | ۱.۵–۲ میلیمتر | ۶–۱۰ میلیمتر |
| سرعت نصب | بسیار کند | سریع | بسیار سریع |
| خودترمیمی | خیر | خیر | بله |
| آببندی گاز | ضعیف | عالی | عالی |
| قیمت تمامشده | بالا | متوسط | اقتصادی |
اگر به دنبال سیستمی هستید که هم نصب سریع داشته باشد، هم هزینه تمامشده کمتری نسبت به خاک رس فشرده، هم خاصیت خودترمیمی و هم عملکرد ۱۰۰٪ تضمینی در آببندی و گازبندی، عایق بنتونیتی (GCL) بهترین و بهصرفهترین گزینه موجود در بازار ایران است.
مطالب پیشنهادی: